Tι είναι οι διατροφικές διαταραχές;
– Μήπως σκέφτεστε συνέχεια τι θα φάτε, πόσο και πότε;
– Μήπως προβληματίζεστε έντονα σχετικά με την εικόνα του εαυτού σας και το σώμα σας;
– Μήπως προτιμάτε να τρώτε χωρίς να σας βλέπουν άλλοι ή προσπαθείτε να τους το κρύψετε;
– Μήπως νιώθετε συναισθηματικά καλύτερα μετά το φαγητό ή αφού έχετε φάει συγκεκριμένα είδη τροφής (πχ γλυκά), αλλά μετά νιώθετε τύψεις;
– Μήπως έχετε αρνηθεί την τροφή σε τέτοιο βαθμό ώστε να κινδυνεύσει η υγεία σας;
– Μήπως χρησιμοποιείτε επανορθωτικές συμπεριφορές (πρόκληση εµέτου, χρήση καθαρτικών και διουρητικών, αυστηρή δίαιτα, έντονη σωµατική άσκηση), προκειμένου να διατηρήσετε το βάρος σας;
Ο όρος διατροφικές διαταραχές χρησιμοποιείται κυρίως για να περιγράψει διαταραχές στην ψυχολογία ενός ατόμου – συχνά με τη συνδρομή και γενετικών παραγόντων- που έχουν αντίκτυπο στις διατροφικές του συνήθειες.
Η ψυχογενής βάση τους συνδέεται συνήθως με μια διαστρεβλωμένη εικόνα του εαυτού και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση που συνεπάγεται, με τη σημασία που έχουν προσδώσει τα άτομα αυτά στην έννοια του «φαγητού», με φοβίες, άγχη ή άλλες έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις ή διαταραχές, όπως η κατάθλιψη. Επίσης, οι διατροφικές διαταραχές, οι οποίες εμφανίζονται συχνά στην εφηβεία και κυρίως στα κορίτσια, μπορεί να σηματοδοτούν μια ασυνείδητη διάθεση διακοπής της ανάπτυξης και παρεμπόδισης της ενηλικίωσης.
Οι συνηθέστερες διατροφικές διαταραχές είναι:
Νευρογενής Ανορεξία ( DSM-IV)
Αφορά την άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του σώματός του στο επίπεδο του ελαχίστου φυσιολογικού (<85%), τον έντονο φόβο πάχους, τη διαταραχή του τρόπου με τον οποίο βιώνεται το βάρος και το σχήμα του σώματος, την υπέρμετρη επίδραση του βάρους ή του σχήματος του σώματος στην αυτοαξιολόγηση, την άρνηση της σοβαρότητας του υπάρχοντος χαμηλού σωματικού βάρους και φαινόμενα αμηνόρροιας (απουσία τριών διαδοχικών κύκλων ή αν εμφανίζεται μόνο μετά τη χορήγηση ορμονών όπως τα οιστρογόνα).
Οι τύποι της νευρικής ανορεξίας προσδιορίζονται από τη συστηματική ή μη παρουσία βουλιμικών επεισοδίων ή καθαρτικής συμπεριφοράς
Νευρογενής Βουλιμία ( DSM-IV)
Αφορά επαναλαμβανόμενα βουλιμικά επεισόδια (Binge Eating Episode), τα οποία χαρακτηρίζονται από:
– Κατανάλωση σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μεγάλης ποσότητας τροφής, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που θα μπορούσε να καταναλώσει φυσιολογικά ένα άτομο στο ίδιο χρονικό διάστημα και κάτω από παρόμοιες συνθήκες.
– Αίσθηση απώλειας ελέγχου της κατανάλωσης τροφής κατά τη διάρκεια των επεισοδίων.
– Επαναλαμβανόμενη ακατάλληλη προσαρμοστική συμπεριφορά προκειμένου να παρεμποδιστεί η αύξηση του βάρους (εμετοί, κατάχρηση διουρητικών, κλυσμάτων ή άλλων φαρμακευτικών ουσιών, νηστεία, υπερβολική σωματική δραστηριότητα).
Τα βουλιμικά επεισόδια και οι προσαρμοστικές συμπεριφορές συμβαίνουν και τα δύο, κατά μέσο όρο, τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα για 3 μήνες. Η διαταραχή δεν παρουσιάζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια επεισοδίων νευρογενούς ανορεξίας και διαφοροποιείται με βάση τη συστηματική ή μη παρουσία βουλιμικών επεισοδίων ή καθαρτικής συμπεριφοράς
Διαταραχή επεισοδίων Υπερφαγίας
Η Υπερφαγία χαρακτηρίζεται από την κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας τροφής απ’ ό,τι οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να φάνε, ενώ παράλληλα το άτομο δεν έχει την αίσθηση του ελέγχου. Τα υπερφαγικά επεισόδια λαμβάνουν χώρα και στην ψυχογενή βουλιμία και στη διαταραχή υπερφαγίας.
Ωστόσο, το βάρος του ατόμου διαφέρει ριζικά ανάμεσα στις δύο αυτές διαταραχές. Επειδή στη διαταραχή υπερφαγίας απουσιάζουν οι αντισταθμιστικές συμπεριφορές (καθαρτικού ή μη καθαρτικού τύπου), το άτομο κερδίζει βάρος και καταλήγει παχύσαρκο, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει συνήθως στην ψυχογενή βουλιμία.
Το Σύνδρομο Νυχτερινής Υπερφαγίας (Night eating syndrome, NES), που κατατάσσεται σε αυτήν τη διαταραχή, έχει ως κύρια χαρακτηριστικά την πρωινή ανορεξία, τη βραδινή υπερφαγία και την αϋπνία με συνεχείς διακοπές νυχτερινής κατανάλωσης φαγητού. Το βασικό χαρακτηριστικό κλινικό γνώρισμα του συνδρόμου είναι η καθυστέρηση στον εικοσιτετράωρο συγχρονισμό της πρόσληψης ενέργειας.
Πώς μπορεί να με βοηθήσει ο ψυχολόγος να αντιμετωπίσω τις δυσκολίες που έχω στην πρόσληψη τροφής;
Οι αιτίες εμφάνισης των διατροφικών διαταραχών συνδέονται συχνά με άλλα ψυχολογικά προβλήματα, όπως το άγχος και η κατάθλιψη, αλλά και με ψυχολογικούς παράγοντες, όπως αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα για τον εαυτό μας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ύπαρξη οικογενειακών και προσωπικών προβλημάτων και αδυναμία επίλυσής τους, ύπαρξη τυχόν δευτερογενών οφελών από την αύξηση του βάρους (πχ προσοχή των άλλων σε εμένα) κα.
Η ψυχολογική παρέμβαση, κατ΄επέκταση, κρίνεται απολύτως ενδεδειγμένη για την αντιμετώπιση των διαταραχών πρόσληψης τροφής, σε συνδυασμό με την ιατρική παρακολούθηση του ατόμου και τη συνεργασία του οικογενειακού του περιβάλλοντος.
Ο ψυχολόγος, εγκαθιστώντας αρχικά μια σχέση εμπιστοσύνης με το συγκεκριμένο άτομο -το οποίο στις περιπτώσεις ανορεξίας είναι συχνά αρκετά καχύποπτο και αρνητικό- επικεντρώνεται σε συμπεριφορές ελέγχου του βάρους, ασχολείται με την τροποποίηση αντιλήψεων γύρω από το βάρος, την τροφή και τον εαυτό και εστιάζει στους ασυνείδητους μηχανισμούς που ενεργοποιούνται και καθορίζουν τη συμπεριφορά του ατόμου με προβλήματα διατροφής.
Άλλωστε, η συναισθηματική ενδυνάμωση, η ψυχολογική υποστήριξη και η αντιμετώπιση παράπλευρων ζητημάτων που καλύπτονται από τη μάσκα των διατροφικών διαταραχών, αποδεικνύονται ανέκαθεν καθοριστικής σημασίας για τη ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη και ισορροπία καθενός από εμάς.