Tι είναι το πένθος;
Το πένθος είναι μια επίπονη φυσιολογική ψυχολογική διαδικασία, στην οποία μπαίνουμε ύστερα από μια σημαντική απώλεια (φυσικός θάνατος, χωρισμός, απώλεια αντικειμένου, ιδιότητας ή κατάστασης όπου είχαμε επενδύσει συναισθηματικά).
Τα συναισθήματα που συνοδεύουν τον πόνο μιας απώλειας μπορεί να είναι εξίσου επώδυνα, όπως φόβος, θυμός, ενοχή, αίσθηση κενού, απόγνωσης ή αδιεξόδου. Επίσης, σε μια περίοδο πένθους, το άτομο τείνει να αποσύρεται κοινωνικά, παρουσιάζει δυσκολίες στον ύπνο, αυξομειώσεις του βάρους, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, ξεσπά συχνά σε κλάματα ή δείχνει εκνευρισμό. Το χρονικό διάστημα στο οποίο αναμένεται να διαχειρισθεί κάποιος το πένθος είναι 6-12 μήνες.
Η απώλεια και το πένθος αποτελούν οπωσδήποτε μια πολύ προσωπική υπόθεση και ο κάθε άνθρωπος αντιδρά με τον δικό του διαφορετικό τρόπο.
Παραταύτα, υπάρχουν κάποια διαδοχικά στάδια που οι περισσότεροι άνθρωποι περνούν κατά τη διάρκεια του πένθους, σύμφωνα με την Elisabeth Kübler-Ross που πρώτη αναφέρθηκε επιστημονικά στην εμπειρία του πένθους και της τραγωδίας.
– Άρνηση: πρόκειται για τη φάση του αρχικού σοκ, όπου το άτομο δυσκολεύεται να συνειδητοποιήσει αυτό που έχει συμβεί.
– Θυμός: ο αρχικός πόνος της απώλειας μετατρέπεται σε θυμό και εκδικητικότητα, στην προσπάθεια του ατόμου να αναζητήσει κάποια υπαιτιότητα για την «άδικη» απώλεια.
– Διαπραγμάτευση: το άτομο αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι η απώλεια είναι μη αναστρέψιμη, ότι δεν έχει νόημα να αναζητά τον υπαίτιο, ξεφεύγει από τη δίνη των αρνητικών συναισθημάτων και επικεντρώνεται στο ίδιο το γεγονός.
– Κατάθλιψη: μετά το αρχικό έντονο συναισθηματικό ξέσπασμα και τη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας, εμφανίζεται το αίσθημα της αδυναμίας και της βαθιάς μελαγχολίας. Το άτομο κλείνεται στον εαυτό του και η φάση αυτή του εσωτερικού διαλόγου είναι ιδιαίτερα επίπονη, αλλά σημαντική για τη βίωση του πένθους και καθοριστική για τη μετέπειτα ψυχική υγεία του ατόμου.
– Αποδοχή: στη φάση αυτή το γεγονός της απώλειας μεταφέρεται στη μνήμη. Το άτομο έχει ήδη επεξεργασθεί και έχει αποδεχθεί την απώλεια. Συνεχίζει την πορεία της ζωής του διατηρώντας τις αναμνήσεις του και αυτή είναι η φυσιολογική κατάληξη της διαδικασίας του πένθους.
Πώς μπορεί να με βοηθήσει ο ψυχολόγος να αντιμετωπίσω το πένθος μου;
Ο θάνατος είναι μια από τις πιο δύσκολες πραγματικότητες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στη ζωή μας. Οποιασδήποτε μορφής σημαντική απώλεια επίσης, πυροδοτεί την έναρξη της ίδιας διαδικασίας πένθους.
Ο ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει το άτομο που πενθεί ώστε να εκφράσει τον πόνο του, να τον αποδεχθεί και να τον ξεπεράσει, διατηρώντας ταυτόχρονα τις αναμνήσεις του. Μπορεί να το βοηθήσει ώστε να διαχειρισθεί το θυμό, τις ενοχές ή το φόβο που ακολουθούν την απώλεια και να προσαρμοσθεί στα νέα δεδομένα.
Η παρατεταμένη περίοδος έντονης κατάθλιψης καθιστά σημαντική τη συνδρομή ενός ψυχολόγου προκειμένου να μην εκδηλωθεί άλλου είδους ψυχική διαταραχή, ενώ επιβάλλεται και στις περιπτώσεις «καθυστερημένου πένθους», όπου οι αρχικές συναισθηματικές αντιδράσεις είναι ήπιες και ακολουθεί η «συναισθηματική έκρηξη» του πένθους, συνήθως σε διάστημα 6- 24 μήνες μετά το γεγονός.